Φωκίδα. Ποιο μέλλον. 2. Ανάπτυξη. Τι δεν έχουμε συζητήσει.

Η ενδοπεριφερειακή ανισότητα στη Στερεά δύναται να ενταθεί, καθώς περιοχές και νομοί «αδειάζουν» από πληθυσμό, με σαφή επίδραση της τάσης ερήμωσης στην οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα.

Έχουμε μάθει να διαβάζουμε καταλόγους έργων και μελετών, όχι ολιστικά σχέδια, προσαρμοσμένα στις προκλήσεις των εποχών τους. Και ενώ έχουμε μάθει να πορευόμαστε με καταλόγους, εύκολη και γνωστή λύση, κόμματα και πολλοί υποψήφιοι προσαρμόζουν τον πολιτικό τους λόγο, έτσι, ώστε να  ακολουθεί αυτόν τον κανόνα, ξεχνώντας όμως:

• Το δημοσιονομικό, αναπτυξιακό και κοινωνικό κόστος ημιτελών έργων ή προσπαθειών στην περιοχή, ή εγκαταλειμμένων έργων.  
• Την αδυναμία μας να δούμε επιτυχημένα εθνικά και ευρωπαϊκά παραδείγματα όπου οι περιβαλλοντικές δεσμεύσεις και μέτρα προστασίας  δούλεψαν υπέρ των περιοχών και της ανάπτυξης αυτών, πχ  μικρά χωριά της Ιταλίας, ή Πάπιγκο – Ζαγόρια στην Ήπειρο. 
• Νέες εποχές, νέες προκλήσεις και τα χρόνια που θα έρθουν θα φέρουν αιτήματα για υψηλές δαπάνες σε έργα είτε πρόληψης , είτε αποκατάστασης περιβαλλοντικών καταστροφών λόγω και της κλιματικής κρίσης, αλλά και της εγκατάλειψης αστικών ή ημιορεινών και ορεινών περιοχών, 
• Οι χρηματοδοτήσεις των προτεινόμενων έργων δεν είναι δεδομένες, ή επιλέξιμες, ή νυν χρηματοδοτικά εργαλεία, πχ Ταμείο Ανασυγκρότησης, έχουν συγκεκριμένο ορίζοντα, τέλος 2026.
• Οι καλλιέργειες για παράδειγμα θα αντιμετωπίσουν πλέον προκλήσεις με την αναζήτηση σε νερό άρδευσης, με λογικά τιμολόγια, αντιμετωπίζουν ήδη προβλήματα για ποιότητα εδαφών, ενώ αντίθετα η εγκατάλειψη περιοχών από καλλιέργειες και κτηνοτροφία μπορεί να επιτείνει κινδύνους πυρκαγιών.
• Δεν συζητούμε για τις ανάγκες, τα μέτρα, τις οριζόντιες κυρίως κυβερνητικές πολιτικές και περιφερειακές στρατηγικές για την συγκράτηση του πληθυσμού των νέων στη Φωκίδα και στη Περιφέρεια, αλλά και τις πολιτικές για να επιστρέψει κόσμος στην/ στις περιφέρεια/ειες. 
• Την πολιτική παιδεία και συμπεριφορά, αυτή που είτε πορεύεται με αποκλεισμούς , αναξιοκρατία και χαριστικές συμπεριφορές προς λίγους ή την αντίθετη λογική που θέλει ανοιχτά πεδία και ορίζοντες για όλους. Η πρώτη αυτή συμπεριφορά της αναξιοκρατίας είναι η 1η αιτία που δεν γυρίζουν πίσω από το εξωτερικό νέοι επιστήμονες.

Θα πρέπει να δούμε εκ νέου τι προτείνουμε και για τη Φωκίδα ως μέτρα, έργα πολιτικές ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής, λαμβάνοντας όμως υπόψη, δημοσιονομικούς ή χρηματοδοτικούς περιορισμούς, ανάγκες για οριζόντιες κυβερνητικές πολιτικές και προτάσεις για νομοθετική ρύθμιση επ αυτών και τις συνθήκες των εποχών.

• Επιστροφή πληθυσμών από αστικά κέντρα σε περιφέρεια. 

Θα χρειαστούμε εθνικές και περιφερειακές πολιτικές, οι οποίες οφείλουν από κόμματα, κοινοβουλευτικές ομάδες να προταθούν, όπως ενίσχυση κινητικότητας στο δημόσιο τομέα, φορολογικές απαλλαγές και οικονομικές ενισχύσεις για κόσμο που επιστρέφει από μεγάλα αστικά κέντρα σε περιφέρεια, δημόσιες υποδομές όπως σχολεία και νοσοκομεία στην περιφέρεια, μειωμένα επιτόκια δανεισμού για αγορά ή συντήρηση κατοικιών σε πολύ μικρά χωριά, επιδότηση ενοικίου, 

• Οι νέοι επιστήμονες να γυρίσουν στην περιφέρεια.

Η Περιφέρεια Στερεάς να ενισχύσει την έρευνα και καινοτομία προς τις επιχειρήσεις και την παραγωγή,  την αυτοδιοίκηση και την κοινωνία, με σχεδιασμό για την απασχόληση και απόκτηση εμπειρίας  νέων επιστημόνων μέσω ειδικών έργων. Ομάδες επιστημόνων ανά περιοχές μπορεί να ασχοληθούν – απασχοληθούν  για μελέτες που έχει ανάγκη η παραγωγή και η αυτοδιοίκηση, να διεκδικήσουν ειδικά ευρωπαϊκά προγράμματα, να συμβάλλουν στην μεταφορά τεχνογνωσίας στην αυτοδιοίκηση, να κοστολογήσουν πολιτικές και αποτελέσματα. Η Περιφέρεια Στερεάς δεν έχει Ερευνητικό Ίδρυμα, οι συνέργιες όμως της Περιφέρειας με Οικονομικές Σχολές. Πολυτεχνεία, Τμήματα Πληροφορικής και Λογισμικών, Ηλεκτρολόγους Μηχανικούς,  Μεταλλειολόγους, Γεωπονικό, Αρχαιολογικές, Δασοπονικό, μέσω της απασχόλησης νέων επιστημόνων, μπορεί να φέρει υψηλές υπεραξίες γνώσης σε κάθε περιοχή. Όλες για παράδειγμα οι παραπάνω ειδικότητες έχουν να συνεισφέρουν τα μέγιστα στον αναπτυξιακό προσανατολισμό της Φωκίδας. Δεν είναι η ανάγκες των νομοθετικών ρυθμίσεων το βασικό ζήτημα  εδώ, αλλά η πολιτική ηγεσία της Περιφέρεια να δώσει τις κατευθύνεις, να εξασφαλίσει την χρηματοδότηση μέσω ΕΣΠΑ και να ακούσει τις προτάσεις της ΕΥΔ Στερεάς Ελλάδος και των Παραγωγικών και Κοινωνικών Εταίρων στο σχεδιασμό αυτό. Το πρόγραμμα αυτό θα είναι καταδικασμένο με την επικράτηση αντιλήψεων αναξιοκρατίας και  «των δικών μας παιδιών».

• Η Επαγγελματική και Γεωργική – Κτηνοτροφική Εκπαίδευση.

Το Γεωπονικό μπορεί να προσφέρει πολλά και από όλους μας υπάρχει συστηματική αναφορά σε αυτό. 

Η Σχολή στο Γαλαξίδι πρέπει να λάβει την μέγιστη προσοχή μας και βοήθεια, σε ότι τα στελέχη της μας προτείνουν. Το Επαγγελματικό Λύκειο και το ΙΕΚ το ανάλογο.

Γεωργικές και Κτηνοτροφικές Σχολές σε παραλιακή Δωρίδα και Λιδωρίκι πρέπει να δομηθούν με νομοθετικές και διοικητικές αποφάσεις και χρηματοδότηση.

• Οι Χωρικές Ενότητες.

Ήδη η ορεινή περιοχή των Αγράφων πήρε χαρακτηρισμό και ειδικό πρόγραμμα με μικρά έργα και θεματικές παρεμβάσεις. 

Για τη Φωκίδα είναι αναπτυξιακό σφάλμα να μη υπάρχει ειδικό πρόγραμμα με εθνική και περιφερειακή χρηματοδότηση, έμμεσες ενισχύσεις, φορολογικά κίνητρα, για το ορεινό σύμπλεγμα του νομού. Η Περιφέρεια ήδη σχεδιάζει με το νέο περιφερειακό πρόγραμμα της  την «Χωρική Ενότητα Ορεινών Περιοχών Δυτικής Στερεάς» και το μοντέλο εδώ θα έχει Ευρυτανία, Φωκίδα και Φθιώτιδα. Τα ορεινά πρέπει να σωθούν με συγκεκριμένα κίνητρα, πχ ειδικές χρηματοδοτήσεις για τις πολύ μικρές ορεινές επιχειρήσεις, ειδικά ενισχυμένα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, μέτρα προστασίας δασικών περιοχών, ενίσχυση κτηνοτροφίας και μελισσοκομίας,  αλλά και δεσμεύσεις, περιβαλλοντική προστασία και προστασία από μεγάλα ΑΠΕ,  πολεοδομικοί κανόνες οικισμών. 

Χωρική ενότητα πρέπει να υπάρξει για την περιοχή γύρω από τον Ταμιευτήρα Μόρνου, επιλύοντας ζητήματα νεοτέρων μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, δραστηριοτήτων, έργων ΑΠΕ σε συνεργασία με ΕΥΔΑΠ και βιώσιμης λειτουργίας μικρών μονάδων. Απαραίτητες οι προσαρμογές στην Α5 υγειονομική διάταξη. 

Ανάλογα για τις παραλιακές ζώνες υπάρχει η ανάγκη για έργα με βιώσιμα υλικά, πχ ξυλεία και όχι ισχυρές παρεμβάσεις που τελικά καταστρέφει η φύση, προστασία της βιοποικιλότητας, προστασία των θαλασσών και αλιευμάτων με ζώνες προστασίας αναπαραγωγής τους, ενίσχυση και πάλι των πολύ μικρών επιχειρήσεων.

Προκύπτει σαφώς η ανάγκη προστασίας των περιοχών και προγράμματα μικρά «στα μέτρα» των πολύ μικρών επιχειρήσεων – ευθύνη το τελευταίο κυρίως της περιφέρειας και των επιμελητηρίων. 

• Τα ημιτελή έργα και οι «χαμένες» μελέτες.

Το κόστος που προκαλούν τα ημιτελή έργα επί χρόνια και δεκαετίες στις τοπικές κοινωνίες και τη Χώρα πρέπει και να μετρηθεί και να αποδοθούν οι ευθύνες αυτών. Η Φωκίδα δυστυχώς ταλαιπωρείται από την κατάσταση αυτή, με το αρδευτικό του Ελαιώνα Άμφισσας και το έργο της πεδιάδας Μόρνου ως τα πλέον χαρακτηριστικά. Μελέτες που έγιναν για κτήρια, Μουσεία, υποδομές οδών, ποιες είναι και πότε θα αναζητηθούν. Για τον άξονα Μπραλλος Άμφισσα έχουν γίνει γεωτρήσεις με την πρότερη μελέτη αυτή που χρηματοδοτήθηκε το 2010 από ΠΔΕ, τώρα γίνονται εκ νέου για το έργο εθνικού δικτύου.

• Νέες υποδομές, νέα έργα εκτός από αυτά που ήδη όλοι συζητούμε.

Παραγωγική γη με λογικές τιμές και διαδικασίες άρδευσης και κόστους ηλεκτρικού. Θέλουμε δηλαδή μικρές, σε σχέση με τα μεγάλα έργα, επενδύσεις στους ΤΟΕΒ όπου καθιστούν τα δίκτυα λειτουργικά, ενώ η διαπραγμάτευση με ΕΥΔΑΠ πρέπει να δώσει τιμές λογικές τιμές ύδατος για  άρδευση. Ακόμη, δεν υπάρχει κάποια εξέλιξη στα ζητήματα αυτά. 

Θέλουμε έργα παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας μέσω επενδύσεων αυτοδιοίκησης, έχουμε γράψει πολλές φορέας για την ανάγκη συνεργασίας με την ΕΥΔΑΠ στον τομέα αυτό ή για συνεργασία με ιδιωτικά σχήματα. 

Το Ταμείο Ανάκαμψης έχει ορίζοντα ζωής το 2026. Η ένταξη του Παραλίμνιου σε αυτό και όχι στο ΕΣΠΑ (που επιτρέπει συνέχεια με σαφείς βέβαια όρους και έχει ορίζοντα έως το 2029). εμπεριέχει υψηλό ρίσκο.  Επίσης οι χρηματοδοτήσεις μελετών για ενοποίηση αρχαιολογικού χώρου Δελφών, τις υποδομές των Δελφών που θα χρειαστούν για να απαντήσουν και συναντήσουν τον σχεδιασμό του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου, πρέπει επειγόντως να αναζητηθούν.

Σε συνεργασία με το Τεχνικό Επιμελητήριο και την Ένωση Ελλήνων Αρχιτεκτόνων πρέπει να αναζητηθούν πόροι, Ευρωπαϊκοί χρηματοδοτικοί πόροι για την διάσωση της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής προστασίας της περιοχής σε ορίζοντα 20ετίας, για τη Χάρμαινα, τους παραδοσιακούς οικισμούς, όπως το Χρισσό, το Γαλαξίδι, Κροκύλειο, Πενταγιοί, Αρτοτίνα, Τείχιο, Ποτιδάνεια.

Επενδύσεις παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας μέσω ΑΠΕ, διαχείρισης απορριμμάτων και αποβλήτων στο Χιονοδρομικό Παρνασσού, ευθύνη έργων στην ΕΤΑΔ και λειτουργία του κέντρου όλο το χρόνο.

Τέλος, μια παρατήρηση. Η Κάρπαθος, εκτός από Τουρισμό και αλιεία ζει από τα αναρριχητικά της πεδία. Εδώ, το αναρριχητικό της Συκιάς έχει χρόνια να συντηρηθεί.

• Έργα, υποδομές, μέτρα για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγή και περιβαλλοντικής προστασίας. 

Το μεγάλο θέμα που έρχεται, μετά τα όσα ζούμε με την ενέργεια, είναι τα νερά. Επιβάλλεται ολικό σχέδιο διαχείρισης υδατικών πόρων στη Φωκίδα και στη Στερεά και σε κάθε περιφέρεια. Επιβάλλονται ολικά σχέδια προστασίας για καταστροφές από πλημμύρες και πυρκαγιές, διαφορετικά το κόστος αποκατάστασης περιοχών θα είναι πολλαπλασιαστικό. Υπάρχει ανάγκη για  μέτρα προστασίας του Κορινθιακού από ρύπανση, ανάγκη για καταδυτικό και αλιευτικό πάρκο.

• Η Μεταλλεία.

Βασική εθνική υποδομή. Βωξίτης και η μετατροπή του σε αλουμίνιο, ισχυρή αλυσίδα της πράσινης μετάβασης σύμφωνα με τις ανακοινώσεις Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η αντιδιαστολή μας κάνει εντύπωση, εμείς βλέπουμε τις συνέπειες των εκσκαφών. Έγραψα και είναι πολιτικά αδιαπραγμάτευτό την αύξηση ποσοστού ανταπόδοσης που λαμβάνουν οι κοινωνίες από μισθώματα μεταλλείας από 20% σε 40%. Επίσης ουσιαστικά ζητήματα τίθενται με την ανάγκη συνεχών επενδύσεων των εταιρειών Μεταλλείας στα μέτρα προστασίας των εργαζομένων, αλλά και σε κάθε μέτρο προστασίας υδατικών επιφανειακών και υπόγειων υδατικών αποθεμάτων. Η συνέργεια των Σχολών Μεταλλειολόγων και Περιβαντολλόγων με την περιοχή είναι λογικός δρόμος που πρέπει να ακολουθηθεί. 

• Η προβολή του νομού για λόγους Τουριστικής Ανάπτυξης στα χέρια ειδικών.

Ας αφήσουμε τους ειδικούς των συνδυασμών και των γνωστών ή τους εντεταλμένους που με όλη την καλή τους πρόθεση και συνεχή προσπάθεια έκαναν σημαντικά βήματα. Όλη η Ελλάδα, όλη η Ευρώπη είναι στο internet και διαφημίζει τόπους, αξιοθέατα, σπόρ, φαγητό και προορισμούς. Η προβολή νομού και περιφέρειας πρέπει να συναντήσουν τα επαγγελματικά επιστημονικά εργαλεία προβολής, με μετρήσιμα αποτελέσματα.  

Πάμε σε εθνικές και μετά αυτοδιοικητικές εκλογές. 

Η συμμετοχή όλων μας και στις εκλογές αλλά και στο δημόσιο διάλογο για το «τι πρέπει και γιατί» είναι υποχρέωση μας. 

Ο δημόσιος λόγος δεν μπορεί να είναι ούτε αποσπασματικός, ούτε ευκαιριακός. Ας αφήσουμε κάθε ψήγμα λαϊκισμού και υπερβολής πίσω και ας προσπαθήσουμε να ανιχνεούμε τις προκλήσεις που έρχονται στις ζωές μας και θα ορίσουν – θετικά ή αρνητικά ανάλογα και με τη δική μας διαδρομή – τις ζωές των παιδιών μας.