Πολιτισμός - 18 Οκτωβρίου, 2014

Τεχνολογία και μηχανική των αρχαίων Ελλήνων

orafok 18 Οκτωβρίου, 2014

0 203 34 second read

^{Γράφει ο φιλόλογος μελετητής}

^{Παναγιώτης Πελεκάνος}

^{Μετά την Αμφίπολη και τον τύμβο Καστά, το παγκόσμιο ενδιαφέρον στράφηκε στο μικρό νησί των Αντικυθήρων – και ειδικά στο διάσημο αρχαίο ναυάγιο που κρύβει στον βυθό του. Καθώς σχεδόν 114 χρόνια μετά τον εντοπισμό του ναυαγίου που έφερε στο φως και τον περίφημο Μηχανισμό των Αντικυθήρων (φωτογραφία), το τεχνολογικό μεγαλούργημα των Αρχαίων αλλά δεν είναι το μόνο, απλώς το πιο πολυσυζητημένο. Για παράδειγμα γνωρίζετε ότι η σημερινή θυροτηλεόραση οφείλει την ύπαρξή της σ’ ένα δικό τους τεχνολογικό επίτευγμα; Βεβαίως, πολλά από τα τεχνολογικά κατορθώματα των αρχαίων Ελλήνων δεν είναι άγνωστα: ήταν ήδη σε θέση να μετρούν την απόσταση γης-ήλιου (έχοντας επινοήσει μια σειρά απίστευτων μετρητικών οργάνων, αλλά και οργάνων ελέγχου βάρους ή ενέργειας), μπορούσαν να βγάζουν το λάδι (το 580 π. Χ. ανακάλυψαν την πρώτη πρέσα λαδιού), να υφαίνουν, να εξορύσσουν μεταλλεύματα, να δημιουργούν oπτικά εφέ στο θέατρο, να επεμβαίνουν στο ανθρώπινο σώμα όταν αυτό ήταν αναγκαίο. Και βέβαια να μετακινούνται στη θάλασσα και να πολεμούν. Σχεδόν όλοι άλλωστε οι λαμπροί μηχανικοί της αρχαιότητας έδωσαν το «παρών» στην τεχνική του πολέμου. Όλ’ αυτά, επινοώντας ένα πλήθος εργαλείων και μηχανών που εντυπωσιάζουν ακόμα και σήμερα. Πώς έφτιαχναν αλήθεια τα έργα τους τότε οι σιδηρουργοί, οι μαραγκοί, οι χτίστες; Πώς κατασκεύαζαν τα κεραμικά; Τίποτε δεν θα μας φαινόταν ανεξήγητο στη σημερινή τεχνολογική εξέλιξη γνωρίζοντας ότι οι βάσεις είχαν μπει τότε: ακόμα και οι θαυμαστές κλειδαριές τότε χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά! Η ηχητική των αρχαίων θεάτρων που θαυμάζουμε σήμερα, εξασφαλιζόταν με τα αντηχούντα αγγεία που βρίσκονταν κάτω από τα σκαλιά του κοίλου και τα σκηνικά άλλαζαν σχεδόν αυτόματα, όπως αποδεικνύει η ανασκαφική έρευνα στο Αρχαίο Θέατρο του Δίου. Τα αντηχούντα αγγεία τοποθετούνταν σύμφωνα με έναν μαθηματικό υπολογισμό σε κόγχες κάτω από τα σκαλιά του κοίλου, διηρημένα σε αγγεία τέταρτης, πέμπτης, όγδοης και διπλής όγδοης, σύμφωνα με τις αντηχήσεις τους στις διάφορες νότες. Όταν η φωνή των ηθοποιών, περιβάλλοντας τα αγγεία, που είναι στον ίδιο τόνο με αυτήν, προκαλεί την αντήχηση τους, γίνεται πιο δυνατή, πιο καθαρή και πιο μεγαλεπήβολη. Όλα ξεκίνησαν όπως φαίνεται από την εισαγωγή των μαθηματικών και της θεωρίας των αριθμών από τους Πυθαγόρειους στην αρχιτεκτονική. Τότε χρησιμοποίησαν γεωμετρικές χαράξεις στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των κτιρίων και ειδικότερα των θεάτρων. Ορισμένες ακόμη περιπτώσεις πρωτοποριακών μηχανών και εργαλείων: Υσπλήξ (344 π.Χ.): Ένα σύστημα που, τοποθετούμενο μπροστά από την αφετηρία των δρομέων, εμπόδιζε τις πρόωρες εκκινήσεις στους αγώνες δρόμου. Απαρτιζόταν από κατακόρυφους ξύλινους πασσάλους, τους αγκώνες, που εμφυτεύονταν μέσα σε απλούς μηχανισμούς-προδρόμους των ελατηρίων, αποτελούμενους από στριμμένα νεύρα ζώων. Αγνιστήριον: Θεωρείται ο πρόγονος της σημερινής βρύσης! Αποτελείτο από τρεις ομοαξονικούς κυλίνδρους, εφαπτόμενους στεγανά, με οπή. Στόχος ήταν, μετακινώντας τους κυλίνδρους, να συμπέσουν και οι τρεις οπές, οπότε και να τρέχει το νερό κατά βούληση. Η συσκευή χρησίμευε για να προμηθεύει με ποσότητα αγιασμένου ύδατος τους πιστούς που προσέρχονταν στο ναό, ώστε να εξαγνίζονται. Πυούλκος (1ος μ.Χ. αιώνας): Όργανο που χρησίμευε για υποκλυσμούς, ενέσεις, αλλά και για την απομάκρυνση του πύου. Ο πρόγονος της σημερινής σύριγγας. Αιολόσφαιρα: Έθεσε τις βάσεις για τη σύγχρονη ατμομηχανή: μέσω ενός βραστήρα, το νερό ατμοποιούνταν και ο ατμός, μέσω δύο λυγισμένων σε ορθή γωνία σωλήνων, κατέληγε σε μια σφαίρα με ειδικές βαλβίδες, κάνοντάς τη να κινείται περιστροφικά. Χάλκινος Πριόν (16ος αιώνας π.Χ.): Μεγάλο χάλκινο πριόνι από τα Γουρνιά: σύμφωνα με τη μυθολογία, εφευρέτης του ήταν ο Τάλως, ανιψιός του Δαίδαλου, που εμπνεύστηκε την κατασκευή του από το σαγόνι φιδιού ή από τη ραχοκοκαλιά ενός ψαριού. Φλογοβόλος των Βοιωτών: Η πρώτη φλογοβόλος μηχανή της ιστορίας. Τη χρησιμοποίησαν οι σύμμαχοι των Σπαρτιατών Βοιωτοί για να πυρπολήσουν τα ξύλινα μέρη των οχυρώσεων του Δηλίου και να εκδιώξουν την αθηναϊκή φρουρά στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Καταπέλτης Παλίντονος του Φίλωνα: Σ’ αυτή την πολιορκητική λιθοβόλο μηχανή, αν αλλάξει το κεντρικό κινητό μέλος του όπλου, ο καταπέλτης από λιθοβόλος γίνεται οξυβελής, δηλαδή πετά βέλη μήκους 0,60 εκατ. στα 300 μέτρα. Οι περισσότεροι καταπέλτες της αρχαιότητας εδράζονταν στην ισχύ στρέψης χοντρών σχοινιών, κατασκευασμένων από γυναικεία μαλλιά ή τένοντες ζώων! Αναπροσαρμόστηκαν όμως όταν ο Φίλων ο Βυζάντιος χρησιμοποίησε, αντί για «στρεπτά υλικά», μέταλλα. Δρομόμετρο του Ήρωνα: Κατά πάσα πιθανότητα εφεύρεση του Αρχιμήδη, χρησιμοποιούνταν για τη μέτρηση των αποστάσεων, ενώ μια μεταγενέστερη παραλλαγή του, το ναυτικό δρομόμετρο, χρησίμευε στη μέτρηση θαλάσσιων αποστάσεων.}