Κακόηθες Μελάνωμα

Βασίλης Αθ. Παπαευθυμίου
Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος

Το κακόηθες μελάνωμα είναι ένας τύπος καρκίνου του δέρματος που προκύπτει από τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων του δέρματος που περιέχουν τη χρωστική μελανίνη (δηλαδή τα μελανινοκύτταρα). Μία από τις κύριες αιτίες του είναι η υπερβολική έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλιακού φωτός. Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη μελανώματος περιλαμβάνουν ανοιχτόχρωμο δέρμα, ανοιχτόχρωμα μαλλιά και μάτια, ιστορικό έντονης έκθεσης στον ήλιο, στενούς συγγενείς εξ’ αίματος με μελάνωμα καθώς και σπίλους που είναι ασυνήθιστα πολλοί, μεγάλοι, ακανόνιστοι ή με περίεργη όψη. Στην Ελλάδα διαγιγνώσκονται περίπου 4-5 κακοήθη μελανώματα ανά 100.000 κατοίκους κάθε χρόνο. Το ποσοστό αυτό είναι σχετικά χαμηλό σε σύγκριση με χώρες όπως η Αυστραλία, όπου καταγράφονται περίπου 70-80 τέτοια περιστατικά ανά 100.000 άτομα/έτος.
Συχνά η πρώτη ένδειξη ανάπτυξης μελανώματος είναι η αλλαγή του χρώματος ενός προϋπάρχοντος σπίλου (ελιάς) ή η ανάπτυξη μιας νέας καφέ/μαύρης βλάβης. Συνηθέστερα, το χρώμα της βλάβης σκουραίνει ή πιο σπάνια υπάρχει απώλεια της μελάγχρωσης με την ανάπτυξη ροζ ή ερυθρών βλαβών στο δέρμα. Πρόκειται για το πρωτοπαθές μελάνωμα.
Το μελάνωμα θεωρείται ο πιο σοβαρός τύπος καρκίνου του δέρματος επειδή είναι πιο πιθανό να εξαπλωθεί από το δέρμα σε άλλα όργανα του σώματος σε σχέση με άλλους τύπους δερματικών καρκίνων. Αν το μελάνωμα έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος, αυτές οι εναποθέσεις είναι γνωστές ως δευτεροπαθές μελάνωμα – μεταστατικό μελάνωμα.
Όταν το μελάνωμα αφορά μόνο την πιο επιφανειακή στιβάδα της επιδερμίδας (δηλαδή την κερατίνη) ονομάζεται in situ. Σε αυτόν τον τύπο μελανώματος τα καρκινικά κύτταρα αποκλείεται να εξαπλωθούν οπουδήποτε αλλού στο σώμα και για το λόγο αυτό η χειρουργική αφαίρεση αρκεί και δε χρειάζεται συμπληρωματική θεραπεία.
Σε διαφορετική περίπτωση, αν δηλαδή τα καρκινικά κύτταρα βρίσκονται βαθύτερα στο δέρμα, το κακόηθες μελάνωμα χωρίζεται σε 4 στάδια:
Στάδιο 1: το μελάνωμα αφορά μόνο το δέρμα και δεν επεκτείνεται αλλού στο σώμα
Στάδιο 2: το μελάνωμα θεωρείται παχύ και για την ώρα είναι παρόν μόνο στο δέρμα
Στάδιο 3: το μελάνωμα επεκτείνεται στους λεμφαδένες, σε περίπου 20% των περιπτώσεων
Στάδιο 4: το μελάνωμα έχει επεκταθεί και σε άλλες περιοχές του σώματος, πιο μακριά από την πρωτοπαθή εστία. Πρόκειται για μια μορφή δευτεροπαθούς καρκίνου του δέρματος, όπου το μελάνωμα έχει επεκταθεί σε απομακρυσμένους λεμφαδένες ή όργανα όπως το ήπαρ, οι πνεύμονες, τα οστά και ο εγκέφαλος.
Αλλαγές σε σπίλους ή ύποπτες κηλίδες στο δέρμα θα πρέπει να αναφερθούν άμεσα σε Δερματολόγο. Για το λόγο αυτό είναι εξαιρετικής σημασίας η αυτοεξέταση των ελιών του δέρματος.
Υπάρχει ένας πολύ απλός μνημοτεχνικός κανόνας (μέθοδος ABCDEF) εξαιρετικά χρήσιμος για την έγκαιρη διάγνωση του μελανώματος. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή παρατηρούμε αν κάποιος μελαγχρωματικός σπίλος στο δέρμα μας εμφανίζει ασυμμετρία (asymmetry), ανώμαλα όρια (border), μεταβολές σε ό,τι αφορά στο χρώμα (colour), αύξηση της διαμέτρου του πάνω από 6 χιλιοστά (diameter), έγερση από το υπόλοιπο δέρμα (evolution), θετικό οικογενειακό ιστορικό για μελάνωμα (family history).
Η δερματοσκόπηση αποτελεί μια χρήσιμη διαγνωστική μέθοδο, η οποία με τη χρήση κατάλληλου φακού, μεγεθύνει τις λεπτομέρειες του δικτύου της μελαγχρωματικής βλάβης και επιτρέπει στο Δερματολόγο να διακρίνει τις άτυπες από τις καλοήθεις μελανοκυτταρικές βλάβες. Η χαρτογράφηση των σπίλων αποτελεί εξεταστική μέθοδο κατά την οποία με τη βοήθεια φωτογραφικής μηχανής και ειδικού λογισμικού σε υπολογιστή γίνεται καταγραφή των ύποπτων μόνο για κακοήθεια σπίλων.
Για τη διάγνωση του μελανώματος αφαιρείται ολόκληρη η μελαγχρωματική βλάβη και επιπλέον 2 χιλιοστά τουλάχιστον υγιούς δέρματος γύρω από αυτήν. Με αυτόν τον τρόπο ο παθολογοανατόμος έχει τη δυνατότητα να εξετάσει όλες τις στιβάδες του δέρματος βαθιά μέχρι το υποδόριο λίπος και την εγγύς παρακείμενη περιοχή του δέρματος.

Συστάσεις

Αποφύγετε την υπερβολική έκθεση στον ήλιο. Η χρήση αντηλιακού δε σημαίνει ότι μπορείτε να καθίσετε με τις ώρες κάτω από τον ήλιο.
Προτιμήστε τη σκιά. Αποφύγετε την έκθεση στον ήλιο τις ώρες της μέγιστης ηλιοφάνειας (11.00πμ-4.00μμ).
Μην εκθέτετε απευθείας στον ήλιο βρέφη και μικρά παιδιά.
Προστατέψτε τον εαυτό σας καθώς και τα βρέφη και τα παιδιά, φορώντας καπέλο, μπλουζάκι και γυαλιά ηλίου.
Επιλέξτε αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας ανάλογα με τον τύπο δέρματός σας. Εφαρμόστε το αντηλιακό 20 λεπτά πριν την έκθεση στον ήλιο. Ανανεώνετε συχνά, χρησιμοποιώντας αρκετή ποσότητα..