«Θύελλα» προκάλεσε η απομάκρυνση του «θεάτρου» από το κάστρο

«Θύελλα» προκάλεσε η απομάκρυνση του «θεάτρου» από το κάστρο
Έργο 100 χλδ ε με νέο θέατρο
-«Το ΥΠΠΟ ετοιμάζει νέο λυόμενο θέατρο, νέα σκηνή, βοηθητικό κτίριο, τουαλέτες και εργασίες στον περιβάλλοντα χώρο», τονίζει η έφορος Αρχαιοτήτων κ. Νάνσυ Ψάλτη. -Προχωρούν απρόσκοπτα οι μελέτες για την αναστήλωση του κάστρου.
-Το σιδερένιο θεατράκι είχε κατασκευαστεί το 1985 από τον αείμνηστο Χριστολιά Καμπεράκη, είχαν αλλάξει τα ξύλα και είχε βαφτεί επί Παναγιωτόπουλου και τα τελευταία χρόνια δε συντηρήθηκε καθόλου.
-«Μας το ζήτησε η Εφορεία Αρχαιοτήτων, γι’ αυτό το απομακρύναμε», λέει ο δήμαρχος Παναγιώτης Ταγκαλής.

Αντιδράσεις μερίδας κατοίκων της Άμφισσας προκάλεσε η απόφαση του δήμου Δελφών να απομακρύνει το παμπάλαιο και επικίνδυνο θεατράκι στο κάστρο της Άμφισσας, μετά από έγγραφο της Εφορείας Αρχαιοτήτων, ενώ θα αντικατασταθεί άμεσα από νέο λυόμενο θέατρο και νέα σκηνή, καθώς το ΥΠΠΟ προγραμματίζει έργα 100 χλδ ευρώ.

«Μας το ζήτησε η ΕΦΑ»

Ο Δήμαρχος Δελφών κ. Παναγιώτης Ταγκαλής εξήγησε στην ΩτΦ ότι το θεατράκι δεν αποψιλώθηκε τυχαία, καθώς η Έφορος Αρχαιοτήτων κ. Νάνσυ Ψάλτη το ζήτησε τόσο από το ίδιο σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν, όσο και εγγράφως από τον αντιδήμαρχο Άμφισσας.

«Ετοιμάζουμε έργο 100.000 ε»

Η κ. Ψάλτη ωστόσο εξηγεί ότι το ΥΠΠΟ αντιλαμβανόμενο την τραγική κατάσταση και την επικινδυνότητα από το πεπαλαιωμένο και ξεχαρβαλωμένο θεατράκι ζήτησε από το δήμο Δελφών την απομάκρυνσή του.
Τονίζει μάλιστα πως η κατάστασή του ήταν τόσο άσχημη που ο δήμος δεν ενέκρινε παραστάσεις το τελευταίο διάστημα στο κάστρο για λόγους ασφαλείας. Είναι ένα θεατράκι που φτιάχτηκε το 1985 από τον αείμνηστο Χριστολιά Καμπεράκη. Η τελευταία συντήρησή του έγινε επί δημαρχίας Παναγιωτόπουλου όπου αντικαταστάθηκαν τα ξύλα και βάφτηκαν τα σίδερα. Την τελευταία τετραετία δεν είχε δεχτεί την παραμικρή συντήρηση.
«Το ΥΠΠΟ προέβλεψε και ενέταξε στο Ταμείο Ανάκαμψης νέο λυόμενο θέατρο και νέα σκηνή. Παράλληλα θα γίνουν εργασίες στον περιβάλλοντα χώρο και θα τοποθετηθεί μικρός οικίσκος που θα λειτουργεί βοηθητικά στις παραστάσεις, όπως και βιολογικές τουαλέτες», υποστήριξε η κ. Ψάλτη. Ο συνολικός προϋπολογισμός αυτών των εργασιών είναι 100.000 ευρώ.

Προχωρούν οι μελέτες για την αναστύλωση του κάστρου

Παράλληλα από το ΥΠΠΟ έχει ήδη ξεκινήσει η προετοιμασία για την αναστήλωση του κάστρου της Άμφισσας, όπως μας είχαν εξηγήσει τόσο η κ. Ψάλτη, όσο και η αρχαιολόγος κ. Ανθούλα Τσαρουχά σε κείμενό τους με τίτλο: «Kάστρο Άμφισσας», το οποίο φιλοξενήθηκε στην ΩτΦ τον Αύγουστο.
Στο εν λόγω κείμενο ανέφεραν:

Kάστρο Αμφισσας

Κείμενο της Ανθούλας Τσαρούχα και Αθανασίας Ψάλτη

Το Κάστρο της Άμφισσας είναι το σημαντικότερο ιστάμενο μνημείο της πόλης, αναπόσπαστο μέρος του Δελφικού Τοπίου, ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά έργα μεσαιωνικής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής στη Στερεά Ελλάδα και έχει κηρυχθεί ως προέχον βυζαντινό μνημείο με το Βασιλικό Διάταγμα το 1922. Στο κάστρο κτίσθηκε η ακρόπολη της αρχαίας Άμφισσας στη συνέχεια, καταστράφηκε, ανοικοδομήθηκε, πολιορκήθηκε και κατακτήθηκε διαδοχικά από τον Φίλιππο Β΄, τους Γαλάτες, τους Ρωμαίους, τους Βούλγαρους, τους Σλάβους, τους Φράγκους, τους Καταλανούς και τους Οθωμανούς ενώ με αρκετές μετασκευές και προσθήκες, συνέχισε να χρησιμοποιείται για στρατιωτικούς σκοπούς μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά τόπους διακρίνονται τμήματα της ακρόπολης της κλασικής και ελληνιστικής περιόδου, κτισμένα με πολυγωνικό, με ισόδομο τραπεζιόσχημο και με ισόδομο ορθογώνιο σύστημα. Τα τείχη της μεσαιωνικής περιόδου, κατασκευασμένα με το σύνηθες για την περίοδο δομικό σύστημα, χρησιμοποιήθηκαν με εκτεταμένες προσθήκες κατά την οθωμανική περίοδο και ανακατασκευές έως τα μέσα του 20ου αι. και διατηρούνται έως σήμερα σε μεγάλο ύψος.
Το μνημείο σήμερα, αντιμετωπίζει πολύ σημαντικά προβλήματα, τα οποία οφείλονται τόσο στη σεισμική δραστηριότητα της περιοχής όσο και στη φθορά λόγω διάβρωσης των ίδιων των υλικών. Τα δομικά προβλήματα και η αποδιοργάνωση της τοιχοποιίας παρατηρούνται στα περισσότερα κτίσματα με αποτέλεσμα ορισμένες φορές να μην είναι δυνατή η αναγνώριση των απολήξεών τους ή και της πλήρους μορφής τους. Ακόμα η ύπαρξη πολλών δέντρων, μολονότι δημιουργούν την αίσθηση του πάρκου, επιβαρύνουν τα κτήρια με το ριζικό τους σύστημα, ενώ η γειτνίαση τους με τα κατάλοιπα ενισχύει τον κίνδυνο πυρκαγιάς και κατάρρευσης από την πτώση τους. Τέλος, τα βραχώδη πρανή του λόφου παρουσιάζονται κατακερματισμένα, με πυκνές ασυνέχειες.
Στο μεγαλύτερο μέρος των τειχών παρατηρείται εκτεταμένη απόπλυση των αρμολογημάτων με συνέπεια την ανάπτυξη βλάστησης και βιοφθοράς κυρίως στις περιοχές που αυτά λειτουργούν ως τοίχοι αντιστήριξης των πρανών. Χαρακτηριστικές κατακόρυφες ρηγματώσεις διαχωρίζουν τα τείχη του κάστρου σε επιμέρους πεσσούς με αποτέλεσμα την ασυνέχεια της τοιχοποιίας. Η επιδείνωση της φθοράς σε συνδυασμό με την έλλειψη συντήρησης έχει επίσης ως αποτέλεσμα την απώλεια του παλαιού δομικού υλικού και την αύξηση επικινδυνότητας λόγω αποδιοργάνωσης και απώλειας των παρειών της τοιχοποιίας, κυρίως στις περιοχές των περιθυρωμάτων και στις επιστέψεις των τειχών που έχουν απομείνει. Επιπλέον ορισμένα προσκτίσματα και συνοδευτικά κτίρια που βρίσκονταν σε επαφή με τα τείχη και λειτουργούσαν ως εγκάρσια διαφράγματα, έχουν πλέον καταρρεύσει με αποτέλεσμα την επιδείνωση της ευστάθειας των τειχών που έχουν απομείνει.
Η ΕΦ.Α. Φωκίδος, λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη άμεσης προστασίας του μνημείου, αλλά και τις εξαιρετικές δυνατότητες ανάδειξής του μνημείου , μερίμνησε για την εκπόνηση μίας προκαταρκτικής μελέτης σκοπιμότητας, για την καταγραφή των προβλημάτων, την οργάνωση των αναγκαίων μελετών και εργασιών, όπως και τη θέση κατευθυντήριων γραμμών και τελικών στόχων για τις επεμβάσεις στο Κάστρο, με χρονικό ορίζοντα εικοσαετίας. Η Προκαταρκτική Μελέτη Σκοπιμότητας εκπονήθηκε το 2020 και έχει εγκριθεί από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ. Στα έντεκα κεφάλαια της μελέτης συγκεντρώνεται το σύνολο των έως σήμερα δεδομένων για το Κάστρο της Άμφισσας, οι εργασίες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, αποτυπώνεται η υφιστάμενη κατάσταση του μνημείου και ειδικότερα, τα εντοπισθέντα προβλήματα ευστάθειας σε κάθε σημείο του Κάστρου.
Το μνημείο διαχωρίζεται σε τμήματα που αφορούν το βραχώδες πρανές και τα τείχη εσωτερικά και εξωτερικά. Για κάθε τμήμα και περιοχή περιγράφεται η κατάσταση των σωζόμενων καταλοίπων και τα προβλήματα που αυτά αντιμετωπίζουν καθώς και οι απαιτούμενες μελέτες για τη στερέωση και αποκατάσταση τειχών και πρανών που αφορούν στην εξάλειψη των κινδύνων που εγκυμονούν από την κατάρρευση βράχων ή τμημάτων του μνημείου. Επίσης, περιλαμβάνεται πρόταση οργάνωσης λειτουργίας και διαχείρισης του Κάστρου προκειμένου να λειτουργεί ως ένας ασφαλής και φυλασσόμενος αρχαιολογικός χώρος, και παράλληλα να αξιοποιηθεί για την ψυχαγωγία των κατοίκων, με ποικίλες πολιτιστικές δράσεις. Ειδικότερα, αναφέρονται οι ενέργειες και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την ασφάλεια των επισκεπτών και του μνημείου, όπως η εκπόνηση και η υλοποίηση μελέτης πυροπροστασίας και αντικεραυνικής προστασίας, η λήψη μέτρων που σχετίζονται με την ασφάλεια του κοινού από τα υπό κατάρρευση τμήματα του τείχους, η κοπή δένδρων, η εγκατάσταση φωτισμού όδευσης και ασφαλείας, η εγκατάσταση γείωσης, η διαμόρφωση διαδρομών και η εγκατάσταση σήμανσης, οι απαλλοτριώσεις, η φυτοτεχνική μελέτη, ο λειτουργικός φωτισμός και ο φωτισμός ανάδειξης του μνημείου, η διαχείριση του υφιστάμενου σύγχρονου θεάτρου και η διαμόρφωση χώρου στάθμευσης.
Το θέμα της λειτουργίας του χώρου θα επανεξετασθεί μετά την αναλυτική τεκμηρίωση της περιοχής, αφού πραγματοποιηθούν, δηλαδή, εκτεταμένοι καθαρισμοί και αποχωματώσεις, η αποτύπωση των σωζόμενων καταλοίπων και η αρχαιολογική διερεύνηση συγκεκριμένων σημείων στον χώρο. Τέλος, εξετάζεται συνοπτικά και η σχέση του μνημείου με άλλα σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στην πόλη της Άμφισσας και με άλλους αρχαιολογικούς χώρους της ευρύτερης περιοχής.

Η ΕΦ.Α. Φωκίδος εξειδικεύοντας τα επιμέρους σημεία της προκαταρκτικής μελέτης σκοπιμότητας και με σκοπό την εκπόνηση των απαραίτητων μελετών, προέβη σε κοπιώδεις προσπάθειες για την ένταξη της μελέτης: «Μελέτες ωρίμανσης για τη στερέωση, αποκατάσταση και ανάδειξη του Κάστρου της Άμφισσας (α΄ φάση)» (κωδ. ΟΠΣ 5165763) στον Άξονα Προτεραιότητας 06 «Προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων» του ΕΣΠΑ Στερεάς Ελλάδας 

Παράλληλα, έχει εγκριθεί από το 2019 η μελέτη για την άρση της ετοιμορροπίας σε δύο περιοχές στα ΝΑ πρανή του Κάστρου για την προστασία των όμορων κατοικιών σε περίπτωση σεισμού ή έντονων καιρικών φαινομένων. Στο ΝΑ πρανές του μνημείου παρατηρούνται διάσπαρτοι όγκοι (βράχια) που συνδέονται μεταξύ τους με τεμάχια εξαλλοιωμένου ασβεστόλιθου και πηλοκονίαμα, οι οποίοι ολισθαίνουν και συναντώνται στο πρανές ως μεμονωμένοι όγκοι. Επίσης, στο ΝΑ πρανές, τμήματα του οχυρωματικού τείχους παρουσιάζουν εκτεταμένες καταρρεύσεις. Τμήματα της στέψης έχουν καταρρεύσει, το κονίαμα στη στέψη και τη μάζα του τείχους είναι διαβρωμένο από τα όμβρια που κατεισδύουν και εκτονώνονται κυρίως στη βάση του με αποτέλεσμα την απώλεια του υλικού δόμησης του τείχους, στο κάτω μέρος του ΝΑ πρανούς και την παρουσία σε μεγάλη έκταση αποδιοργανωμένων περιοχών. Σύμφωνα με την εγκεκριμένη μελέτη στα σημεία αυτά θα πραγματοποιηθεί ο τεμαχισμός και η απομάκρυνση της επισφαλούς βραχομάζας, η συμπλήρωση υποσκαφών και διάκενων με κονίαμα και λιθοδομή η οποία συνδέεται με την υπάρχουσα με διάτονους λίθους, ο καθαρισμός της στέψης της επιφάνειας του τείχους και η στεγάνωση της , η εφαρμογή ενεμάτων στις υπάρχουσες λιθοδομές και η διάνοιξη διατρημάτων αποστράγγισης.
Επίσης, το 2020 υλοποιήθηκαν εργασίες άμεσων μέτρων στερέωσης και προστασίας, του φράγκικου κτίσματος και του προσκτίσματος επί των τειχών, στην περιοχή της κύριας πύλης εισόδου του Κάστρου προκειμένου να εξασφαλιστεί η ευστάθεια των υφιστάμενων κατασκευών και η ασφαλής πρόσβασης στο χώρο. Έτσι δόθηκε η ευκαιρία στο πλαίσιο της μελέτης του Κάστρου της Άμφισσας που υλοποιείται από την ελληνογαλλική διεπιστημονική ομάδα, να γίνουν πολύ σημαντικές παρατηρήσεις για τη χρονολόγηση του μνημείου. Η παθολογία στα σωζόμενα τμήματα στην κύρια πύλη εισόδου του Κάστρου συνοψίζεται στην πλήρη ή μερική κατάρρευση μέρους της ανωδομής, στην απόπλυση των αρμολογημάτων, στην απώλεια των εσωτερικών κατασκευών, στις ρηγματώσεις και την αποδιοργάνωση της τοιχοποιίας και στις περιοχές των ανοιγμάτων , στη βλάστηση και βιοφθορά στις στέψεις της τοιχοποιίας στην αποκόλληση εγκάρσιων τοίχων και την απώλεια των περιθυρωμάτων. Τα προβλήματα αντιμετωπίστηκαν με προσεκτικό καθαρισμό της τοιχοποιίας, τη συλλογή λίθων από την ευρύτερη περιοχή των επεμβάσεων και την τοποθέτησή τους στα τρυπόξυλα και στις δοκοθήκες, όπου ήταν απαραίτητο , τη σφράγιση των επιστέψεων της τοιχοποιίας και των ρηγματώσεων με κονίαμα, τη συγκράτηση των ετοιμόρροπων λίθων με κονίαμα και με την τοποθέτηση ενισχυμένων ξύλινων πλαισίων στα ανοίγματα.
Η κατασκευή των ικριωμάτων μας επέτρεψε την πρόσβαση στις εσωτερικές και εξωτερικές όψεις της τοιχοποιίας, κατέστησε εφικτή την ολοκλήρωση των ερευνών στα ανώτερα τιμήματά της και την επανεξέταση της χρονολόγησης της κατασκευής.
Ο πύργος, ο οποίος χτίστηκε σε μία μόνο φάση στο τέλος του Μεσαίωνα, έχει διατηρηθεί μέχρι την κορυφή του και είναι χτισμένος πάνω στα ερείπια του αρχαίου πύργου. Η συσχέτιση μεταξύ των παλαιών φωτογραφιών και των αρχαιολογικών δεδομένων, όπως οι υψηλές αψίδες, που αναμφίβολα επέτρεπαν τη χρήση πυροβολικού με πυρίτιδα, και μια στεφάνη με κρηπιδώματα και στηρίγματα – επιτρέπουν τη χρονολόγησή της στις πρώτες δεκαετίες του 15ου αιώνα, δηλαδή στην περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας. Η χρήση βυθισμένων δοκών και πλινθοδομών, είτε ως αντικατάσταση είτε για διακοσμητικούς σκοπούς, υπογραμμίζει τη συνέχεια με τις κατασκευαστικές πρακτικές των προηγούμενων περιόδων, βυζαντινής και φραγκικής, και αποτελεί έναν χρονικό όριο για τον εντοπισμό εργασιών στον προμαχώνα του κάστρου κατά τους πρώιμους οθωμανικούς χρόνους, κάτι που αναμφίβολα θα υποστηριχθεί και από την αρχαιομετρική χρονολόγηση των υπολειμμάτων ξύλου από τις σκαλωσιές που χρησιμοποιήθηκαν για κατασκευή του πύργου.
Επιπλέον, στο πλαίσιο της πρόσκλησης συμμετοχής για το έργο του Ταμείου Ανάκαμψης Growth II που αφορά σε έργα υποδομών για φιλοξενία καλλιτεχνικών εκδηλώσεων σε αρχαιολογικούς χώρους, η ΕΦΑ Φωκίδος προχώρησε το Μάρτιο του 2022 στην σύνταξη μίας συνολικής πρότασης ενός ενιαίου έργου υποδομών, που αποσκοπούν στην βελτίωση της φιλοξενίας καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και στο Κάστρο της Άμφισσας, με σκοπό τη δυνατότητα δημιουργίας ενός μόνιμου υποβάθρου για την υποδοχή και πραγματοποίηση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. Η μελέτη του έργου περιλαμβάνει την αντικατάσταση του υφιστάμενου υπαίθριου θεάτρου με νέο μεταλλικό με επικάλυψη από δομική ξυλεία καθώς και την τοποθέτηση οικίσκου για την υποστήριξη των εκδηλώσεων και τη βελτίωση της υφιστάμενης διαδρομής. Το έργο προυπολογισμού 300.000 ευρώ θα εκκινήσει εντός του 2023.
Τέλος, από το τρέχον έτος και για μία πενταετία η ΕΦΑ Φωκίδος σε συνεργασία με την Γαλλική Σχολή Αθηνών θα διενεργήσει συστηματική ανασκαφή υπό τη διεύθυνση της Προϊσταμένης της ΕΦΑ, Αθανασίας Ψάλτη και τη συνδιεύθυνση του καθηγητή κου Νικόλαου Κυριακίδη και της Τμηματάρχου της ΕΦΑ Φωκίδος, Ανθούλας Τσαρούχα, στο τμήμα της κλασικής οχύρωσης της Άμφισσας.
Κρίνουμε ότι όλες οι πιο πάνω κοπιώδεις προσπάθειες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φωκίδος θα συνδράμουν στην οριστική ανάδειξη του εμβληματικότερου μνημείου της Άμφισσας και κατ’ επέκταση στην πολιτιστική και τουριστική ανάπτυξη του τόπου.