ΟΜΑΛΟΣ ΛΕΙΧΗΝΑΣ

Τι είναι ο ομαλός λειχήνας;

Είναι ένα αρκετά συχνό (0,2-1% του πληθυσμού παγκοσμίως), μη μεταδοτικό εξάνθημα, που συνοδεύεται από κνησμό και συνήθως εμφανίζεται σε ενήλικες μετά την ηλικία των 40 ετών. Στη δερματολογία, η λέξη «λειχήνας» σημαίνει μικρά εξογκώματα στο δέρμα και «ομαλός» σημαίνει «επίπεδος», οπότε το όνομα «ομαλός λειχήνας» προκύπτει από την περιγραφή της εμφάνισης του εξανθήματος.

Τι προκαλεί τον ομαλό λειχήνα;

Η αιτία του δεν είναι ακόμα ξεκάθαρη, αλλά θεωρείται ότι σχετίζεται με μία υπεραντίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα του δέρματος. Ο ομαλός λειχήνας δεν είναι μεταδοτικός.

Είναι κληρονομικός ο ομαλός λειχήνας;

Όχι, δεν είναι. Ωστόσο, η τάση για την εμφάνισή του μπορεί μερικές φορές να συναντάται σε κάποιες οικογένειες.

Ποια είναι τα συμπτώματα του ομαλού λειχήνα;

Συνήθως, αλλά όχι πάντοτε, προκαλεί στο δέρμα κνησμό. Μερικές φορές το κύριο σύμπτωμα είναι επίπεδα σκουρόχρωμα σημάδια στο δέρμα που παραμένουν αφού υποχωρήσει το εξάνθημα.

Με τι μοιάζει ο ομαλός λειχήνας;

Το εξάνθημα αποτελείται από συρρέοντα, γυαλιστερά, ελαφρώς επηρμένα ιώδη-κόκκινα σημάδια (βλατίδες), που συνήθως έχουν μέγεθος 3-5mm σε διάμετρο. Μια κοντινή ματιά ίσως αναδείξει επίπεδες λευκές μικροσκοπικές ταινίες στην επιφάνειά τους. Το εξάνθημα συνήθως επηρεάζει την εξωτερική επιφάνεια των παλαμών, τους αστραγάλους και την κατώτερη ράχη, αλλά μπορεί να έχει και μεγαλύτερη έκταση. Ο ομαλός λειχήνας μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε γραμμική διάταξη, όπου το δέρμα γρατζουνιέται ή τραυματίζεται (αυτό ονομάζεται φαινόμενο “Koebner”).

Άλλοι τύποι ομαλού λειχήνα είναι οι παρακάτω:

• Πεπαχυσμένος («υπερτροφικός») ομαλός λειχήνας, που συνήθως επηρεάζει τις γάμπες.

• Στρογγυλού σχήματος («δακτυλιοειδής») ομαλός λειχήνας, που συνήθως επηρεάζει τις πτυχές, όπως τις μασχάλες.

• Ο ομαλός λειχήνας του τριχωτού της κεφαλής συνήθως προκαλεί πλάκες αλωπεκίας στο τριχωτό της κεφαλής που συνήθως δεν επανέρχονται.

• Τα νύχια μπορεί να επηρεαστούν με λέπτυνση της ονυχαίας πλάκας. Επίσης, τα νύχια μπορεί να γίνουν σκληρά και κυρτά.

• Ο ομαλός λειχήνας συνήθως επηρεάζει το βλεννογόνο του στόματος, δηλαδή την εσωτερική πλευρά από τα μάγουλα και τα ούλα. Αυτό μπορεί να συμβεί σε περίπου το 50% των ανθρώπων που εμφανίζουν λειχήνα στο δέρμα.

• Ο ομαλός λειχήνας μπορεί να επηρεάσει τη βάλανο στον άνδρα προκαλώντας μωβ ή λευκές πλάκες με οβάλ σχήμα. Αντίθετα με άλλα μέρη του σώματος, οι πλάκες στη γεννητική περιοχή δεν προκαλούν φαγούρα.

• Ο ομαλός λειχήνας μπορεί να επηρεάσει τα γεννητικά όργανα και στις γυναίκες, αλλά αυτό είναι σπάνιο.

• Σε κάποιους ασθενείς, οβάλ, γκρι-καφέ σημάδια εμφανίζονται στο πρόσωπο και τον αυχένα ή στον κορμό και τα άκρα χωρίς να έχει προηγηθεί κάποιο εξάνθημα. Αυτός ονομάζεται μελαγχρωματικός ομαλός λειχήνας.

• Ο πομφολυγώδης ομαλός λειχήνας είναι σπάνιος και συνήθως εμφανίζεται με φουσκάλες στα κάτω άκρα.

Στους περισσότερους ασθενείς ο ομαλός λειχήνας θα επουλωθεί μέσα σε 18 μήνες και δε θα επανέλθει, παρόλο που κάποιοι ασθενείς ίσως εμφανίσουν ένα δεύτερο επεισόδιο αρκετά χρόνια μετά. Δυστυχώς, κάποιοι τύποι ομαλού λειχήνα όπως αυτοί που επηρεάζουν το τριχωτό της κεφαλής, τα νύχια ή το στόμα μπορεί να διαρκέσουν για αρκετά χρόνια. Ακόμα και όταν έχει υποχωρήσει ο ενεργός ομαλός λειχήνας, μελαγχρωματικές κηλίδες μπορεί να επιμείνουν στο δέρμα για αρκετό καιρό, ιδίως στα πιο σκουρόχρωμα άτομα.

Πώς μπορεί να διαγνωστεί ο ομαλός λειχήνας;

Η διάγνωση του ομαλού λειχήνα συνήθως είναι εύκολη και μπορεί να γίνει με την κλινική εξέταση από τον ειδικό Δερματολόγο. Κάποιες φορές, ο ομαλός λειχήνας μπορεί να είναι δύσκολο να διακριθεί από το έκζεμα, τις μυρμηγκιές ή από τα φαρμακευτικά εξανθήματα. Σε περίπτωση διαγνωστικής αμφιβολίας, μπορεί να γίνει επιβεβαίωση της πάθησης παρατηρώντας ένα μικρό δείγμα δέρματος (που λαμβάνεται με τοπική αναισθητική ένεση) κάτω από το μικροσκόπιο, δηλαδή να ληφθεί δερματική βιοψία.

Μπορεί να θεραπευθεί ο ομαλός λειχήνας;

Όχι. Η αγωγή ελέγχει την κατάσταση αλλά δεν τη θεραπεύει. Ωστόσο, ο ομαλός λειχήνας συνήθως υποστρέφει μόνος του.

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί ο ομαλός λειχήνας;

Ο ήπιος ομαλός λειχήνας χωρίς ενοχλήσεις δε χρειάζεται καμία αγωγή.

Ο μέτριος ομαλός λειχήνας του δέρματος: οι προσβεβλημένες περιοχές συνήθως αντιμετωπίζονται με τοπικά κορτικοστεροειδή (κρέμες ή αλοιφές). Δυνατά κορτικοστεροειδή συνήθως είναι αναγκαία για να ηρεμήσουν τη φαγούρα του εξανθήματος. Αυτά πρέπει να εφαρμόζονται προσεκτικά 1 ή 2 φορές την ημέρα, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του Δερματολόγου. Καθώς το εξάνθημα και η φαγούρα υποχωρεί, τα κόκκινα-ιώδη σημάδια αλλάζουν σε γκρι-καφέ επίπεδα στίγματα. Σε αυτό το στάδιο το δέρμα δε χρειάζεται περαιτέρω αγωγή με τοπικά κορτικοστεροειδή αφού η μακροχρόνια κατάχρησή τους θα αυξήσει τον κίνδυνο λέπτυνσης του δέρματος. Αυτά τα στίγματα θα ξεθωριάσουν με το χρόνο. Σε περιοχές όπως το πρόσωπο και οι πτυχές μπορεί να είναι χρήσιμα και άλλου είδους τοπικά σκευάσματα που δεν είναι κορτικοστεροειδή. Πρόκειται για την αλοιφή tacrolimus και την κρέμα pimecrolimus που μπορούν να χρησιμοποιηθούν τοπικά στο δέρμα ως υποκατάστατα κορτιζόνης για μεγάλο χρονικό διάστημα με ασφάλεια.

Σοβαρός ή εκτεταμένος ομαλός λειχήνας: η λήψη από του στόματος κορτιζόνης για ένα σύντομο χρονικό διάστημα είναι μία επιλογή. Άλλες πιθανές από του στόματος αγωγές περιλαμβάνουν τη μεθοτρεξάτη, την ασιτρετίνη και την υδροξυχλωροκίνη. Τα φάρμακα αυτά δεν αναπτύχθηκαν για να αντιμετωπίσουν τον ομαλό λειχήνα (δεν είναι αυτή η επίσημη άδεια κυκλοφορίας τους), αλλά υπάρχουν ιατρικά δεδομένα που υποστηρίζουν ότι μπορεί να τον βοηθήσουν. Δε θεραπεύουν το εξάνθημα, το οποίο μάλιστα είναι πιθανό να επιδεινωθεί αν διακοπούν πρόωρα. Η αγωγή πρέπει να παρακολουθείται προσεκτικά από το Δερματολόγο με εξετάσεις αίματος και όπως κάθε φάρμακο οι κίνδυνοι των παρενεργειών έναντι του θεραπευτικού οφέλους πρέπει να λαμβάνονται υπόψη.

Ομαλός λειχήνας στο στοματικό βλεννογόνο: η διατήρηση της καλής υγιεινής στην περιοχή του στόματος είναι προϋπόθεση για να περιοριστεί ο λειχήνας. Μπορεί να εφαρμοστούν σκευάσματα τοπικών κορτικοστεροειδών ή από του στόματος αγωγές όπως η ασιτρετίνη.

Ο ομαλός λειχήνας του τριχωτού της κεφαλής ή των νυχιών: η μορφή αυτή του ομαλού λειχήνα μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη. Τα άτομα που πάσχουν από αυτή τη μορφή συνήθως χρειάζονται τα χάπια από του στόματος που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Φροντίδα του δέρματος (τι μπορώ να κάνω;)

Η αποφυγή τραυματισμών και ξυσίματος του δέρματος είναι αναγκαία για να αποφευχθεί η εμφάνιση νέων στιγμάτων ομαλού λειχήνα. Συνιστάται η εντατική χρήση ενυδατικής κρέμας ή λοσιόν που θα συστήσει ο Δερματολόγος.

Βασίλης Αθ. Παπαευθυμίου

Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος